Meksykańska Panama czyli kapelusze z Becal

Kapelusze "Panama" znane na całym świecie pochodzą oczywiście z Ekwadoru. Okazuje się jednak że nie tylko tam są produkowane. Zmierzając w kierunku zony archeologicznej w Uxmal trafiamy do miasteczka Becal słynącego z tradycyjnego wyrobu kapeluszy.

Becal to niewielkie miasteczko oddalone ok. 90 km od Campeche, w którym większość mieszkańców zajmuje się wyrabianiem kapeluszy. Jest to cały czas żywa tradycja utrzymująca się jeszcze z czasów Imperium Majów. Obecnie miejscowość ta słynie z najbardziej znanych kapeluszy typu "Panama", bardzo cenionych przez kolekcjonerów w Stanach Zjednoczonych a także Europie.

Sklep i jednocześnie dom rodziny zajmującej się produkcją kapeluszy.

Odrobinę historii.

Wszystko się zaczeło w roku 1835, kiedy to niejaki Manuel Alfaro zamieszkał w ekwadorskiej miejscowości Montecristi w prowincji Manabi i wykorzystał potencjał miejscowej ludności zajmującej się własnie wyrobem tradycyjnych kapeluszy, pierwotnie nazywanych Sombreros de Paja Toquilla. Zmodyfikował ich kształt i dostosował na potrzeby europejskie. Pomysł był bardzo dobry i kapelusze momentalnie zyskały popularność i zapotrzebowanie wzrastało bardzo szybko. Zaczęto sprzedawać je tysiącami. Na początku kupującymi byli poszukiwacze złota by po jakimś czasie trafić do USA, gdzie rząd zamówił 50 tysięcy sztuk dla wojska. Swoją nazwę te niezwykle praktyczne kapelusze zawdzięczają budowie Kanału Panamskiego, gdzie były częścią stroju pracujących w tych bardzo trudnych warunkach klimatycznych robotników. Wizytującego rejon budowy prezydenta Teddy'ego Roosevelta sfotografowano z takim właśnie kapeluszem. Gdy tylko fotografia pojawiła się w prasie kapelusz stał się najmodniejszym nakryciem głowy w całych Stanach i Europie. Jego nazwa ostatecznie zmieniła się na "Panama".

W Becal kapelusze wytwarza się ręcznie z liści palmy jipi-japa. Pojedynczy liść tej palmy rozcina się na drobne włókna dzieląc go na dwa, cztery, a nawet dwanaście. W tej sposób powstaje coraz drobniejsze włókno, a zrobiony z niego kapelusz jest coraz delikatniejszy i wiadomo - droższy. Tak przygotowane źdźbła gotuje się przez 15 minut i suszy na słońcu. W razie potrzeby barwi się na dowolne kolory tradycyjnymi metodami stosowanymi przez Majów. Następnie pozostaje już tylko wyplatanie. I tu jest ciekawostka bo cały proces przebiega pod ziemią, w specjalnie wydrążonych jaskiniach (cuevas) z uwagi na zbyt suche włókna. Niegdyś były to naturalne jaskinie, obecnie większość powstała na potrzeby produkcji w przydomowych ogródkach. To właśnie ten sposób wytwarzania kapeluszy charakteryzuje i jest swego rodzaju wizytówką Becal. 

Mały meksykański "Capitan America" biegał dookoła i był dosłownie wszędzie

Gospodarz opowiada o produkcji kapeluszy

Na czym polega sekret kapeluszy "Panama"? Otóż nawet najdelikatniejszy kapelusz na czas podróży można zwinąć w wąski rulon, a po powrocie zawsze odzyska swój pierwotny kształt. Jest to bardzo praktyczna cecha, w dodatku ma się pewność że nie uszkodzimy w ten sposób cennego nakrycia głowy.

Tradycyjnie wyplata się kapelusze w takich oto specjalnie przygotowanych jaskiniach

Z palmy jipi-japa wyrabia się także ozdoby, biżuterie, wachlarze i torebki.

Są też wyplatane figurki Santa Muerte

W sklepie, który jest częścią domu, zwyczajowo znajdują się dwa małe ołtarzyki. Jeden z nich poświęcony jest Matce Bożej z z Guadalupe. U jej stóp widoczna jest figura Juan Diego, któremu to własnie się objawiła i wybrała na swego orędownika. Drugi ołtarz poświęcony jest zmarłym przodkom, na którym składa się im symboliczne ofiary. Ma to bezpośredni związek z Santa Muerte - Świętą Śmiercią.

Po krótkiej lekcji jak powstają wyplatane kapelusze uzupełniamy zapasy wody na dalszą podróż i ruszamy w drogę. W sklepie spotykam trzech chłopców, którzy z pełnym zapałem grają w jakąś grę komputerową, nie widząc świata dookoła. Także tutaj docierają powoli takie "dobrodziejstwa cywilizacji"...

* * *

W Becal istnieje bardzo prężnie działające muzeum. Ma ono za zadanie upowszechnianie miejscowej kultury i promocji wiedzy. Jest dostępne szczególnie dla rdzennej ludności Majów w tym regionie i zachęca do aktywności artystycznej promując ich kulturę i tradycje. Link do muzeum - El museo de Becal

W muzeum funkcjonuje galeria sztuki, w której prezentowane są wybrane prace młodych artystów z Becal, którzy wzięli udział w dwóch konkursach krajowych w roku 2013 i 2014. Aktualnie można je oglądać na stronie muzeum w zakładce <galeria>.